پس از یک دهه سرمایه‌گذاری‌های چند‌صد‌میلیارد‌دلاری برای توسعه خودروهای برقی، مجموعه‌ای از عوامل اقتصادی، سیاسی و رقابتی موجب شده است تا شرکت‌های بزرگ خودروسازی دوباره به سمت موتورهای بنزینی و هیبریدی متمایل شوند. روندی که از آمریکا آغاز شده و به تدریج در اروپا و شرق آسیا نیز نشانه‌هایی از آن دیده می‌شود.
به گزارش فایننشال‌تایمز، کند شدن رشد بازار خودروهای برقی در ایالات‌متحده، همزمان با افزایش تعرفه‌های تجاری و فشار رقابتی ناشی از خودروهای ارزان‌قیمت چینی، شرکت‌های غربی را به تجدیدنظر در استراتژی واداشته است. لغو اعتبارهای مالیاتی برای خرید خودروهای برقی از سوی دولت ترامپ و تلاش برای عقب‌نشینی از مقررات سخت‌گیرانه زیست‌محیطی، سودآوری موتورهای بنزینی را دوباره افزایش داده است.

مدیرعامل فورد، جیم فارلی، این چرخش را «فرصتی چندمیلیارددلاری» خوانده و مدیران جنرال‌ موتورز از سرمایه‌گذاری ۹۰۰‌میلیون دلاری در نسل تازه موتورهای هشت سیلندر سخن گفته‌اند؛ موتورهایی که هم در خودروهای بنزینی و هم در مدل‌های هیبریدی به‌کار می‌روند.

در کنار این دو غول آمریکایی، استلانتیس نیز موتور معروف همی V۸ را در وانت‌های «رم» و مدل جدید «دوج چارجر» بازگردانده است. شرکت‌های آسیایی هم به تعدیل برنامه‌های برقی خود روی آورده‌اند. هوندا سرمایه‌گذاری ۱۱‌میلیارد‌دلاری در کارخانه خودروهای برقی کانادا را دو سال به تعویق انداخت و هیوندای تصمیم گرفته به‌جای تمرکز بر مدل‌های الکتریکی، یک وانت متوسط جدید در آمریکا تولید کند. این تصمیم‌ها حاکی از بازتعریف موازنه میان اهداف زیست‌محیطی و ملاحظات تجاری در صنعت خودرو است.
در اروپا نیز وضعیت مشابهی در حال شکل‌گیری است. با وجود آنکه در ماه آگوست سهم خودروهای برقی از شماره‌گذاری‌های جدید به حدود ۲۰درصد رسیده، گفت‌وگو میان بروکسل و مدیران صنعت خودرو برای بازنگری در سیاست حذف موتورهای درون‌سوز از سال ۲۰۳۵ آغاز شده است. بسیاری از خودروسازان اروپایی خواستار آن‌ هستند که قوانین منع تولید موتورهای بنزینی با انعطاف بیشتری اجرا شود تا بتوانند مدل‌های هیبریدی را به‌عنوان فناوری انتقالی حفظ کنند.

در این میان، چین مسیر کاملا متفاوتی را دنبال می‌کند. این کشور با شتابی بی‌سابقه در مسیر برقی‌سازی حرکت کرده و طبق پیش‌بینی‌ها، امسال برای نخستین‌بار فروش خودروهای برقی در آن از مدل‌های بنزینی پیشی خواهد گرفت. چین نه‌تنها دو‌سوم بازار جهانی خودروهای برقی را در اختیار دارد، بلکه ۷۰درصد زنجیره تولید باتری، از استخراج مواد اولیه‌ای مانند نیکل و گرافیت تا تولید سلول‌های پیشرفته را نیز کنترل می‌کند. این برتری فناورانه سبب شده چین دست بالا را در رقابت جهانی خودرو داشته باشد و خودروسازان غربی در صورت ادامه تمرکز بر موتورهای بنزینی، از روند آینده‌ساز این صنعت جا بمانند.

عامل مهم دیگر در این چرخش، تفاوت چشم‌گیر سودآوری میان خودروهای برقی و بنزینی است. با وجود کاهش مداوم قیمت باتری‌ها، تولید خودروهای برقی هنوز حاشیه سود پایینی دارد. فورد سال گذشته از بخش خودروهای برقی خود پنج‌میلیارد دلار زیان عملیاتی گزارش کرد، در حالی ‌که از بخش موتورهای درون‌سوز بیش از پنج‌میلیارد دلار سود کسب کرد. این شکاف موجب شده تا شرکت‌ها با نگاه اقتصادی به‌جای نگاه زیست‌محیطی تصمیم بگیرند. بر اساس برآورد موسسه AlixPartners، تا سال ۲۰۲۶ خودروهای تمام‌برقی تنها ۷درصد از فروش بازار آمریکا را تشکیل خواهند داد و حتی تا سال ۲۰۳۰ نیز سهم آنها از ۱۸درصد فراتر نخواهد رفت. در مقابل، سهم خودروهای برقی در اروپا به ۴۰ درصد و در چین به بیش از ۵۰درصد پیش‌بینی می‌شود.

اشتباه استراتژیک
در این میان، شرکت‌هایی مانند تسلا از تغییر مسیر سیاست‌های آمریکا زیان می‌بینند. تسلا هشدار داده که کاهش محدودیت‌های آلایندگی و لغو مشوق‌ها، رقابت سالم را مختل کرده و مصرف‌کنندگان را از انتخاب‌های سبز محروم می‌کند. پورشه نیز با زیان ۱.۸‌میلیارد‌یورویی در سود سالانه خود مواجه شده است؛ زیانی که ناشی از هزینه‌های بازگشت به توسعه مدل‌های بنزینی و هیبریدی پس از ناکامی در فروش مدل‌های تمام‌برقی است. در مقابل، برندهایی مانند بی‌ام‌و و تویوتا که از ابتدا راهبرد «چندمسیره» برای کاهش آلایندگی انتخاب کرده بودند، امروز خود را برنده این شرایط می‌بینند. مدیرعامل بی‌ام‌و تاکید کرده که نادیده‌گرفتن تقاضای مداوم برای خودروهای بنزینی «اشتباهی استراتژیک» بوده است.

تویوتا با وجود پرداخت سالانه حدود ۹‌میلیارد دلار تعرفه تجاری، موفق شده در هشت ماه نخست امسال فروش جهانی خود را ۶.۲درصد افزایش دهد و به رکورد ۷.۴‌میلیون دستگاه برساند. حدود ۴۰درصد این فروش مربوط به مدل‌های هیبریدی بوده است. موجودی این خودروها در نمایندگی‌های آمریکایی تنها برای پنج روز کافی است، در حالی‌ که میانگین ذخیره در صنعت بیش از سه هفته است. کوجی ساتو، رئیس تویوتا، گفته است شرکتش همچنان در حال «بهبود فناوری‌های پایه موتور درون‌سوز» است تا این محصولات با استانداردهای جدید سازگار باشند.

کارشناسان می‌گویند بازگشت به موتورهای بنزینی در کوتاه‌مدت می‌تواند سود و جریان نقدی شرکت‌ها را تقویت کند، اما در بلندمدت ممکن است هزینه‌های سنگینی برای جایگاه رقابتی آنها داشته باشد. پل جاکوبسن، مدیر مالی جنرال ‌موتورز، اذعان کرده که موتورهای درون‌سوز «طول عمر طولانی‌تری از آنچه تصور می‌شد» دارند و همچنان منبع نقدینگی خواهند بود. با‌این‌حال، تحلیلگران هشدار می‌دهند که تمرکز بیش از حد بر بازار آمریکا و بی‌توجهی به تحولات فناورانه جهانی می‌تواند برندهای غربی را به بازیگرانی صرفا منطقه‌ای تبدیل کند. مارک ویکفیلد از شرکت AlixPartners گفته است اگر این روند ادامه یابد، ممکن است خودروسازان آمریکایی در ده سال آینده فقط در بازار داخلی معنا داشته باشند و نفوذ جهانی خود را از دست بدهند.

در سطح بین‌المللی، رقابت اصلی اکنون بر سر سرعت و عمق برقی‌سازی است. چین سال گذشته ۱۸.۶‌میلیون خودروی بنزینی تولید کرد که بیش از چهار‌میلیون دستگاه آن صادر شد، اما در مقایسه با اوج تولید ۲۸‌میلیونی در سال ۲۰۱۷، این رقم کاهش یافته است. این کشور در حال حاضر با برندهایی مانند BYD، سهم بازار جهانی را به‌ویژه در اروپا افزایش می‌دهد و مدل‌های پیشرفته‌اش ترکیبی از فناوری برقی و هیبریدی را با قیمتی رقابتی عرضه می‌کنند.

در چنین شرایطی، بازگشت به بنزین برای خودروسازان غربی شاید یک راه‌حل موقت برای عبور از بحران تعرفه‌ها و کاهش سودآوری باشد، اما از دیدگاه راهبردی، عقب‌گردی در مسیر گذار انرژی به شمار می‌رود. روندهای جهانی نشان می‌دهد که فناوری‌های پاک و خودروهای برقی، دیر یا زود، به جریان اصلی بازار تبدیل خواهند شد. حتی اگر فعلا موتورهای بنزینی دوباره صدای خود را در جاده‌ها بلند کرده باشند، آینده صنعت خودرو ناگزیر به‌سوی برق بازمی‌گردد؛ آینده‌ای که چین در حال حاضر مسیر آن را تعیین می‌کند.
منبع: دنیای اقتصاد