اسلواکی طی دو دهه گذشته، نام خود را به‌عنوان یکی از موفق‌ترین نمونه‌های صنعتی‌سازی در اروپا مطرح کرده است.
این کشور با جمعیتی حدود ۵.۴میلیون نفر، امروز بیشترین میزان تولید خودرو به‌ازای هر نفر را در جهان دارد و از همین‌رو به «دیترویت اروپا» شهرت یافته است. استقرار غول‌های خودروسازی نظیر فولکس‌واگن، استلانتیس، کیا، جگوار-لندرور و اخیرا ولوو، این کشور را به یکی از ارکان اصلی زنجیره تامین خودروی اروپا تبدیل کرده است.
مطابق آمار منتشرشده در گزارش CNBC، صنعت خودرو حدود ۱۱درصد تولید ناخالص داخلی، نزدیک به نیمی از تولید صنعتی و یک‌دهم اشتغال نیروی کار اسلواکی را دربرمی‌گیرد. با وجود این موفقیت‌ها، امروز مجموعه‌ای از تهدیدهای خارجی و داخلی، ثبات این دستاورد را نشانه گرفته و امکان دارد مسیر توسعه صنعتی این کشور را دچار وقفه کند.
نخستین فشار خارجی، از سوی ایالات متحده شکل گرفته است. پس از توافق جدید تجاری میان واشنگتن و بروکسل، دولت دونالد ترامپ تعرفه ۱۵درصدی بر طیف گسترده‌ای از کالاهای اروپایی از جمله خودرو اعمال کرده است. اگرچه این رقم کمتر از تهدید اولیه ۳۰درصدی است، اما همچنان بار مالی چشم‌گیری بر دوش صادرکنندگان خودرو می‌گذارد. تقریبا ۴درصد صادرات اسلواکی به بازار آمریکا اختصاص دارد و حدود ۸۰درصد آن را خودرو و قطعات تشکیل می‌دهد؛ از این رو، تحلیلگران بانک «اسلورنسکا اسپوریتلنا» معتقدند در میان کشورهای اروپای مرکزی و شرقی، اسلواکی بیشترین آسیب‌پذیری را در برابر این تعرفه‌ها دارد.
زوزانا پلاکووا از اندیشکده Globsec نیز بر این باور است که تعرفه‌های آمریکا بزرگ‌ترین ریسک کوتاه‌مدت برای صنعت خودروی این کشور است و حتی از روند گذار به خودروهای برقی اهمیت فوری‌تری یافته است.
همزمان، رقابت فزاینده چین در بازار جهانی خودرو نیز فشار مضاعفی ایجاد کرده است. خودروسازان چینی با تکیه بر هزینه تولید پایین، حمایت یارانه‌ای دولت و سلطه بر فناوری تولید باتری، سهم گسترده‌ای از بازار خودروهای برقی و هیبریدی اروپا را به دست آورده‌اند. کارشناسان معتقدند کاهش تقاضای آمریکا برای خودروهای اروپایی تنها بخش کوچکی از واقعیت است؛ چالش اصلی، تغییر ساختار رقابتی صنعت جهانی خودرو است و اسلواکی برای حفظ موقعیت خود، ناگزیر از حفظ توان رقابتی در برابر چین و دیگر رقبای نوظهور است.
پیام روشن
گذار به خودروهای برقی، بعد دیگری از این فشارها را نمایان می‌سازد. ورود سرمایه‌گذاری‌های جدید از جمله ساخت کارخانه تولید خودروهای برقی ولوو در نزدیکی شهر کوشیتسه و پروژه مشترک تولید باتری توسط شرکت چینی «گشن‌هایتک» و شریک اسلواک آن، نشان‌دهنده تداوم جذابیت این کشور برای سرمایه‌گذاران خارجی است. با این حال، تصمیم فولکس‌واگن برای انتقال تولید مدل برقی ID.۱ به پرتغال و اقدام استلانتیس برای راه‌اندازی بخشی از خطوط تولید برقی خود در اسپانیا، پیام روشنی دارد: در میدان رقابت جدید برای جذب سرمایه در حوزه خودروهای برقی، برتری اسلواکی دیگر قطعی نیست. برخی تحلیلگران هشدار می‌دهند اگر دولت زیرساخت‌های لازم، سیاست‌های حمایتی و مشوق‌های هدفمند برای گذار صنعتی فراهم نکند، این کشور ممکن است جایگاه خود در زنجیره تامین آینده صنعت خودرو را از دست بدهد.
در کنار فشارهای بین‌المللی، سیاست‌های داخلی نیز فضای فعالیت صنعتی را دشوارتر کرده است. دولت رابرت فیتسو برای جبران کسری بودجه و مهار بدهی عمومی، نرخ مالیات شرکت‌ها را افزایش داده و مالیات جدیدی بر تراکنش‌های مالی وضع کرده است. این اقدامات که تحت عنوان «برنامه تثبیت مالی» شناخته می‌شوند، با اعتراض گسترده فعالان صنعتی مواجه شده است.
انجمن خودروسازان اسلواکی اعلام کرده است که افزایش فشار مالیاتی و هزینه تولید، مزیت رقابتی شرکت‌های فعال در این کشور را نسبت به رقبای منطقه‌ای مانند مجارستان، لهستان یا اسپانیا که سیاست‌های تسهیل‌گرایانه‌تری ارائه می‌دهند، کاهش می‌دهد. یکی از کارشناسان بانکی نیز تاکید می‌کند نبود حمایت کافی از فرآیند گذار صنعتی در کنار افزایش هزینه‌های مالیاتی می‌تواند تصمیم خودروسازان برای ادامه حضور یا توسعه فعالیت در اسلواکی را تحت‌تاثیر قرار دهد.
در همین حال، تغییر مسیر ژئوپلیتیک نیز ریسک جدیدی برای سرمایه‌گذاری به همراه آورده است. دولت فیتسو طی ماه‌های اخیر مواضعی اتخاذ کرده که با سیاست‌های غالب اتحادیه اروپا در مورد جنگ اوکراین و روابط با روسیه همسو نیست.
وی اعلام کرده است که با تحریم‌های جدید انرژی علیه روسیه مخالفت می‌کند، مگر آنکه ابتدا راهکارهایی برای کاهش هزینه انرژی و حمایت از صنعت خودرو ارائه شود. این مواضع، همراه با دیدار نخست‌وزیر با ولادیمیر پوتین و انتقاد از بروکسل، باعث شده برخی اعضای اتحادیه اروپا، اسلواکی را «کمتر قابل اعتماد» توصیف کنند؛ امری که می‌تواند نگاه سرمایه‌گذاران به ثبات سیاستی و امنیت سرمایه در این کشور را تحت‌تاثیر قرار دهد.
شرط تداوم موفقیت
با وجود این فشارها، بسیاری از کارشناسان معتقدند هنوز نمی‌توان از تکرار سرنوشت دیترویت آمریکا برای اسلواکی سخن گفت. زیرساخت صنعتی گسترده، نیروی کار ماهر، دسترسی به بازار واحد اروپا، پیوند عمیق با شبکه تامین قطعات آلمانی و سیستم حمل‌ونقل مناسب، مزیت‌هایی هستند که به‌راحتی قابل جایگزینی نیستند.
با این حال، استمرار موفقیت به چگونگی مدیریت همزمان تهدیدها و فرصت‌ها بستگی دارد. اسلواکی باید میان الزامات سیاست داخلی، پایبندی به اتحادیه اروپا، ارائه مشوق‌های صنعتی، جذب فناوری‌های نوین و کاهش تنش‌های ژئوپلیتیک توازن برقرار کند؛ در غیر این صورت، موتور صنعتی این کشور ممکن است به‌تدریج کند شود.
امروز اسلواکی در نقطه‌ای قرار دارد که تصمیمات سیاسی و اقتصادی آن، نه‌تنها آینده صنعت خودرو این کشور، بلکه اعتبار صنعتی اروپای مرکزی را نیز تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. دیترویت اروپا اکنون در آزمونی تاریخی است: آیا می‌تواند همچنان قلب تپنده صنعت خودرو اروپا باقی بماند یا زیر فشار رقابت جهانی و تلاطم‌های سیاسی، آرام‌آرام از مرکز توجه فاصله خواهد گرفت؟
منبع: دنیای اقتصاد
