طی یکی دو هفته گذشته تحرکات ایران، آمریکا و کشورهای اروپایی برای نجات برجام افزایش یافته و طبق آخرین اخبار، طرفین، مذاکرات مثبتی را در این مورد انجام داده‌اند. بر این اساس، احتمال دارد آمریکا تحریم‌های ایران را لغو کند و اگر این اتفاق رخ دهد، خودروسازی کشور نیز از انزوا خارج و مانند دوران پسابرجام، فرصت همکاری مشترک با خارجی‌ها را پیدا خواهد کرد.

حتی شنیده می‌شود مذاکرات پشت پرده با خودروسازان خارجی از چندی قبل و همزمان با مثبت شدن چشم انداز برجام، آغاز و برخی شرکت‌ها برای بازگشت به ایران پس از لغو تحریم‌ها اعلام آمادگی کرده‌اند. این در حالی است که بر سر بازگشت خودروسازان خارجی به ایران به خصوص فرانسوی‌ها و چینی‌ها، اتفاق نظر وجود ندارد و برخی موافق و برخی هم مخالف هستند.

همین چند روز پیش معاون اجرایی قوه قضاییه اعلام کرد شرکت‌هایی که در دوران تحریم ایرانی‌ها را تنها گذاشته و رفته‌اند، حق بازگشت ندارند. پیش‌تر نیز برخی مسوولان از جمله نمایندگان مجلس شورای اسلامی اعلام کرده‌اند خودروسازانی که در دوران تحریم رفتند، نمی‌توانند به ایران برگردند. بی میلی به بازگشت خودروسازان بی وفای خارجی اما در بین شهروندان نیز وجود دارد و برخی معتقدند نباید به امثال پژو، رنو و خودروسازان چینی رفته از ایران، اجازه بازگشت حداقل به این راحتی‌ها داد.

البته به نظر می‌رسد مدل مخالفت مسوولان و شهروندان با بازگشت خودروسازان خارجی چندان شبیه هم نیست. مرور اظهارات مسوولان نشان می‌دهد آنها ماجرا را بیشتر از عینک سیاست می‌بینند و گاهی هم با دستاویز قرار دادن مسئله داخلی سازی، بر طبل مخالفت با بازگشت خارجی‌ها به خودروسازی کشور می‌کوبند. به اعتقاد آنها، حالا که تحریم سبب رشد ساخت داخل در خودروسازی شده و این صنعت از فشارهای حداکثری تحریم عبور کرده، دیگر نیاز چندانی به خارجی‌ها نیست. در واقع پارادایم آنها، خودکفایی و تبری از خارجی‌ها است.

این در حالی است که بسیاری از شهروندان مخالف بازگشت خودروسازان خارجی، با اصل همکاری‌های بین المللی در صنعت خودرو مشکلی ندارند، اما معتقدند نیاز به تعویض است. در واقع شهروندان ایرانی معتقد به تغییر شرکای خارجی در صنعت خودرو هستند و از نظر آنها عمر امثال فرانسوی‌ها و چینی‌ها در صنعت خودرو کشور به پایان رسیده و باید شرکت‌های جدیدی پس از لغو تحریم‌ها به "جاده مخصوص" بیایند.

این در حالی است که در دوران پسابرجام نیز انتظار می‌رفت شرکت‌های جدیدی راهی خودروسازی ایران شوند، اما در نهایت همان پژو و رنو و چند خودروساز چینی پای قرارداد نشستند، زیرا بزرگان صنعت خودرو حاضر نشدند ریسک آمدن به ایران را بپذیرند. حتی شرکتی مانند فولکس واگن نیز که صحبت از حضورش در ایران بود، تقریباً پا پس کشید و به صادرات محدود محصولاتش به ایران بسنده کرد. شرایط سیاسی و اقتصادی کشور به گونه‌ای است که خارجی‌ها چندان تمایلی به سرمایه گذاری مستقیم در خودروسازی ایران ندارند و معمولاً به دنبال استفاده از بازار و نهایتاً مونتاژ محصولاتشان هستند.

بنابراین تا وقتی سیاست‌های داخلی تغییر نکند و خارجی‌ها بابت امنیت سرمایه گذاری‌شان مطمئن نشوند، بعید است لغو تحریم‌ها سبب حضور خودروسازان خارجی معتبر جدیدی در ایران شود. از آن سو اما بستن درهای کشور به بهانه بی وفایی خارجی‌ها و به واسطه بزرگنمایی داخلی سازی، صنعت خودرو را همچنان در انزوا نگه خواهد داشت. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، با لغو تحریم‌ها، حتماً باید مشارکت‌های خارجی را در خودروسازی از سر گرفت، منتها این موضوع نباید سبب کنار گذاشتن دستاوردهای داخلی سازی و فراموش کردن آن شود.

به عبارت بهتر، نه همکاری‌های خارجی نافی تولید داخل است نه این نفی کننده آن؛ بلکه بهتر است در کنار تداوم اقدامات منطقی در حوزه ساخت داخل، همکاری‌های خارجی را هم دوباره به جریان انداخت. این وسط اگر خودروساز معتبر جدیدی حاضر به مشارکت با صنعت خودرو کشور بشود، قطعاً اتفاق مبارکی خواهد بود و اگر هم نه، می‌توان با همان قبلی‌ها و تحت قراردادهایی محکم‌تر وارد همکاری شد.