ایران در زمره کشورهایی است که از استاندارد یورو ۵ برای کنترل آلایندگی وسایل نقلیه استفاده کرده و در راستای اجرای قانون هوای پاک، قصد دارد استاندارد آلایندگی را به یورو ۶ ارتقا دهد. در حال حاضر، چین، ژاپن، کره جنوبی، روسیه و ترکیه نیز از استاندارد یورو ۵ یا یورو ۶ استفاده می‌کنند. یورو ۵ با تاکید بر کاهش آلاینده‌های گازی، به خصوص اکسید نیتروژن و همچنین ذرات معلق (PM) از استاندارد یورو ۴ متمایز می‌شود. نظارت بر میزان آلایندگی طی یک بازه پنج ساله پس از تولید به علاوه ارائه فیلترهای ذرات دیزل (DPF) برای خودروهای دیزلی از دیگر مزایای استاندارد یورو ۵ محسوب می‌شوند.
با این حال، الزام خودروسازان داخلی به اعمال استاندارد یورو ۵ واکنش‌هایی را در صنعت خودروسازی کشور به دنبال داشته است. خودروسازان داخلی قرار بود از ابتدای سال ۹۸، تمامی محصولات خود را با استاندارد یورو ۵ وارد بازار کنند. به دلیل مشکلات خودروسازان، سازمان محیط زیست این مهلت را تا یک سال هم تمدید کرد.
در این خصوص گفتگویی با بهزاد اشجعی دبیر کمیته فنی صدور مجوزهای زیست محیطی سازمان حفاظت از محیط زیست و عضو کارگروه ملی آلودگی هوا داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
از جمله مزایای استانداردهای بالاتر آلایندگی، اجتناب از انجام تست‌های کوتاه مدت است. مثلا در استاندارد یورو ۶ بررسی آلایندگی خودروها در جاده هم انجام می‌شود نه فقط در شرایط آزمایشگاهی و خط تولید. بنابراین اطلاعات دقیق‌تری از میزان آلایندگی خودروها در دنیای واقعی منعکس می‌شود. آقای اشجعی درباره استاندارد یورو ۵ و نحوه انجام آزمون آن در ایران لطفا توضیحاتی بفرمائید.

استاندارد یورو ۶ چند استیج دارد. در استیج‌ آخر، آزمون آلایندگی جاده (PEMS) اجباری می‌شود اما در طی همان استیج‌ها هم کماکان آزمون شاسی در آزمایشگاه و نمونه برداری از خط تولید وجود دارد و الزامی است. در استاندارد یورو۵ هم سازمان این اجازه را دارد که از خودروهای درحال تردد نیز همانند خط تولید نمونه برداری کند و برنامه داریم از امکانی که استاندارد یورو۵ در اختیار سازمان قرار می‌دهد، استفاده کنیم.

گفته می‌شود هزینه اقتصادی آلودگی هوا در ایران معادل ۲.۳ درصد از تولید ناخالص ملی است. سال ۹۶ هزینه اقتصادی آلودگی هوا تنها برای تهران حدود ۱۲-۱۵ میلیارد تومان تخمین زده شد. در مقابل هزینه ارتقای خودروها مطابق با استاندارد یورو ۵ در اروپا برای خودروهای دیزلی حدود ۲۰۰-۴۰۰ یورو و برای وسایل نقلیه سنگین حدود ۱۵۰۰-۳۰۰۰ یورو محاسبه شده است. با این اوصاف و با احتساب نرخ تورم در ایران، ارتقای استاندارد آلایندگی توجیه اقتصادی نخواهد داشت؟

 چون صرف نظر از آن که اجرای استاندارد آلایندگی یورو ۵ برای برخی محصولات تولید داخل ممکن نیست، تحریم، نداشتن صرفه اقتصادی برای تولید کننده به دلیل افزایش قیمت محصولات و پایین بودن کیفیت سوخت هم از دیگر موانعی است که خودروسازان در خصوص اجرای ماده ۴ قانون هوای پاک به آن اشاره می‌کنند. از نظر آنها تا سوخت با استاندارد یورو ۵ در کشور ارائه نشود، ارتقای خودروها به استاندارد بالاتر آلایندگی، تنها هزینه‌‌ای اقتصادی را بر تولید کننده و مصرف کننده تحمیل خواهد کرد.

بر اساس ارزیابی بانک جهانی، هزینه اقتصادی آلودگی هوا فقط در تهران سالی ۲.۶ میلیارد دلار است. بنابراین هم ارتقاء استاندارد آلایندگی خودروها و هم اجرای سایر طرح‌های کاهش آلودگی هوا توجیه اقتصادی خواهند داشت. اما نکته مهم اینجاست که ما برای طرح‌های زیست محیطی نباید دنبال توجیه اقتصادی باشیم. همان عدد ۲.۶ میلیارد دلار به این شکل محاسبه شده که آلودگی هوا چقدر مرگ و میر و بیماری به همراه دارد و رقمی برای خسارات جانی و مالی تعیین شده است. اما آیا واقعا می‌شود برای جان افراد عدد و رقم تعیین کرد؟ قطعا خیر. پس حتی اگر هزینه‌های تولید خودروی استاندارد از خسارات آلودگی هوا بیشتر هم باشد، باز توجیه دارد که سمت ارتقای استانداردها و همچنین سایر طرح‌های کاهش آلودگی هوا برویم. به علاوه خودروی بنزینی پاشش مستقیم یورو۵ الزامی به استفاده از بنزین یورو۵ ندارد و می‌تواند با بنزین یورو۴ هم کارکرد مطلوبی داشته باشد.

درباره ارتقای استاندارد آلایندگی خودروهای فرسوده و ناوگان حمل و نقل شهری هم توضیحاتی بفرمائید.

به طور کلی تنها مکانیزم کنترلی برای خودروهای درحال تردد معاینه فنی است. خودروهای فرسوده‌ای هم که امکان اخذ معاینه فنی را نداشته باشند، باید اسقاط شده و از چرخه ناوگان حذف شوند.

خودروهای مونتاژ داخل چطور؟ تست آلایندگی این خودروها انجام شده است؟

سابقا خودروهای مونتاژ داخل در داخل کشور تحت آزمون آلایندگی قرار نمی‌گرفتند، اما از سال ۹۸ با تغییر رویه‌هایی که در بحث نظارت بر آلایندگی وسایل نقلیه در سازمان شکل گرفته، خودروهای مونتازی هم در داخل کشور تحت آزمون آلایندگی قرار می‌گیرند.

معاون سازمان ملی استاندارد در تازه‌ترین نشست خبری خود اعلام کردند پیش‌نویس استاندارد بنزین یورو ۵ تهیه شده است. همچنین مدارک مربوط به دو خودروی شاهین و تارا در دست بررسی است و با توجه به پاس کردن استانداردهای ۸۵ گانه توسط خودروهای دیگر این خودروسازان، به احتمال زیاد این دو خودرو به روز، استانداردهای یاد شده را پاس خواهند کرد. نظر شما در این رابطه چیست؟

بین «اخد خواهد کرد» و «اخذ کرده است» تفاوت بسیاری وجود دارد. تا وقتی تاییدیه از جانب سازمان محیط زیست صادر نشده، عنوان یورو۵ نباید برای خودروها به کار برده شود. در واقع، تنها مرجع برای احراز استاندارد آلایندگی خودروها سازمان محیط زیست است و تاییدیه مربوط به استاندارد آلایندگی از جانب محیط زیست صادر می‌شود. تاکنون هم هیچ مجوزی مبنی بر استاندارد آلایندگی یورو۵ برای این خودرو صادر نشده و هیچ گزارش یا درخواستی هم از جانب خودروساز به سازمان ارائه نشده است.

خبرنگار: آیلین جوادی