مدیرعامل گروه صنعتی ایران خودرو در دهه 60 معتقد است که جوینت شدن صنعت خودرو ایران با بزرگان دنیا یکی از راه های رشد و توسعه این صنعت است. از نظر او بهتر است تا خودروسازان کشور شرکای قوی، چه شرقی و چه غربی را برای خود انتخاب کنند و با تعریف استراتژی بلند مدت با آنان صنعت خودرو ایران را رشد دهد. از نظر او شرکای غربی می توانند استاندارد تولید خودرو در ایران را بالا ببرند اما شرقی ها در توسعه بازار و تولید خودرو های ارزان کشور را یاری کنند. او معتقد است که خودروسازان چینی که مدتی است وارد بازار ایران شده است، فایده‌ای جز مونتاژ خودرو برای ایران نداشته است. داوود میرخانی رشتی در گفت و گو با پیشه وتجارت شرح می دهد که چگونه می توان از ظرفیت های شرق و غرب برای توسعه صنعت خودرو استفاده کرد و این صنعت را در مسیر جهانی شدن قرار داد.

---

چندسالی است که از حضو چینی ها در صنعت خودرو ایران می گذرد. به نظر شما خودروسازان ژاپنی چه عملکردی در صنعت خودرو ایران داشته اند؟

من معتقدم که خودروسازان ایرانی تقریبا آورده ای برای صنعت خودرو ایران نداشته اند و در طول یک دهه ای که وارد بازار ایران شده اند تنها به مونتاژ محصولات خود پرداخته اند و محصولاتی را وارد بازار خودرو ایران کرده اند که چیزی به صنعت قطعه سازی ما اضافه نکرده اند. صنعت خودرو ایران اینک به مرحله ای رسیده که بتواند مونتاژ خودرو را کنار بگذارد و به سراغ تولید محصولاتی رود که دارای ساخت داخل بالا و استانداردهای به روز باشد نه اینکه به مونتاژکاری صرف تبدیل شود. به نظر من شرکت های کوچک خودروساز بهتر است استراتژی خود را به گونه ای رقم زنند که ساخت داخل خودروهای چینی را بالا ببرند تا قیمت آنها پایین بیاید و کیفت خودروها بالا برود. در این موضوع نباید شک کرد که با توجه به سابقه ایران در صنعت خودرو، طبیعتا استاندارهای ما به مراتب بالاتر از چینی ها ست و آنها آمده اند تا در ایران تولید استاندارد یک خودرو را فرا بگیرند. طبیعی است که چینی ها در ارزان تمام کردن یک محصول تبحر دارند و ما هم می توانیم روی کیفی سازی آن کمک کنیم در نهایت محصولی وارد بازار شود که به لحاظ کیفیت و قمت قابل رقابت با خودروهای دیگر باشد.

چینی ها چگونه توانسته اند در بازار خودرو ایران برای خود جایگاهی را به وجود آورند و ده درصد بازار را به نام خود کنند؟

تنوع محصولات چینی یکی از فاکتورهای مهم موفقیت آنها در بازار خودرو ایران است. اگر شما محصلاتی را که خودروسازان چینی طی 5 سال اخیر وارد بازار ایران کرده اند را مشاهده کنید متوجه خواهید شد که خودروسازان چینی خلاف اروپایی که که معملا خودروهای قدیمی را به ما داده اند، محصولات به روز و دارای امکانات مناسب را با قیمت خوبی وارد بازار ایارن کرده اند که باعث شده مشتری ایرانی به سمت تهیه این خودروها برود. اما آنها در عرصه خدمات پس از فروش مناسب عمل نکرده اند به طوری که هم اکنون می بینیم خودروسازان چینی نتوانسته اند آنگونه که باید در تامین قطعات موفق عمل کنند. اگر به بازار قطعات خودروهای چینی مراجعه کنیئ متوجه خواهید شد که قطعات مربوط به خودروهای چینی یا نایاب هستند و یا اینکه با قیمت بسیار بالایی در اختیار مشتریان قرار می گیرند. اشکال خودروهای چینی در این است که نتوانسته اند در بخش خدمات پس از فروش موفق عمل کنند در حالیکه خودروسازان اروپایی به این بلوغ رسیده اند که در هر بازاری ابتدا قطعه سازان و آنگاه تعمیرکاران را در دوره های مختلف آموزش دهند تا بتوانند خدمات پس از فروش مناسبی را در بازارهای هدف ارائه دهند. اگر امروز می بینید که رنو در ایران موفق عمل کرده به این خاطر است که در بخش خدمات پس از فروش توانسته اقدامات قابل توجهی را انجام دهد و مشتری را راضی نگه دارد. چینی ها هنوز در این خصوص ضعیف عمل کرده اند و نتوانسته اند خدمات پس از فروش مناسبی را به وجود آورند.

آیا سیاست نگاه به شرق در صنعت خودرو ایران می تواند این صنعت را ارتقا دهد؟

ابتدا باید بدانیم که منظور شما از سیاست نگاه به شرق چیست. ما در شرق سه کشور مهم چین، کره و ژاپن را به عنوان بازیگران بزرگ خودرو در دنیا می شناسیم. اگر منظور این است که خودروسازان ما به سمتی حرکت کنند که شرکای ژاپنی برای خود برگزینند می توان گفت که بهترین استراتژی را انجام داده اند کما اینکه ایران خودرو در حال حاضر سوزوکی را به عنوان شریک خود انتخاب کرده و قصد دارد شریک دیگری از این کشور را برای خود انتخاب کند. ژاپنی ها بهترین انتخاب ما در صنعت خودر می توانند باشند اگر قبول کنند که با سرمایه گذاری مشترک و ساخت خودرو با داخلی سازی حداقل 40 درصدی به بازار کشورمان وارد شوند. طبیعتا همکاری با ژاپنی ها سبب خواهد شد هم سطح استاندارد صنعت خودرو ما بالا رود، هم از تکنولوژی روز بهره ببریم و هم محصولی را به دست مشتری برسانیم که دارای کیفیت مناسب و خدمات پس از فروش قابل قبول باشد.

کره ای ها هم می تواند انتخاب مناسبی باشد اما تجربه نشان داده که آنها سخاوت لازم را در انتقال تکنولوژی به خرج نداده اند و بیشتر متمایلند یا خود مستقیما در ایران خودرو تولید کنند یا اینکه محصولات قدیمی خودر را برای تولید در ایران ارائه دهند. از سویی دیگر تجربه همکاری سایپا با کیا موتورز نشان می دهد که این خودروساز آنگونه که باید نتوانسته همکاری رو به توسعه ای را از خود نشان دهد. بتچنابراین کار کردن با کره ای ها مستلزم آن است که قراردادی قوی نوشته شود تا هر دو طرف برنده باشند و بتوانند در تولید انواع خودرو در ایران موفق عمل کنند. با توجه به اینکه طی سال های گذشته حجم بزرگی از خودروهای وارداتی کشور در اختیار خودروهای کره ای بوده، زیر ساخت های خدمات پ از فروش تقریبا فراهم شده و اگر کره ای ها بخواهند در ایران به تولید محصول بپردازند قادرند محصولاتی با کیفیت خدمات پس از فروش بهتری نسبت به ژاپنی ها این کار را انجام دهند.

گفته می شود کره ای ها بیشتر علاقمندند تا با بخش خصوصی کار کنند. در این صورت آیا عایدی نصیب صنعت خودرو ایران خواهد شد؟

خاصیت شرکت های کره ای در سراسر دنیا این است که اصولا با دولت ها کاری نداشته باشند و به طور مستقیم با بخش خصوصی وارد مذاکره شده و تولیداتشان را از این طریق به بازار عرضه کنند. نمونه این اقدام آنها را می توان در صنایه لوازم خانگی دید که دو برند ال جی و سامسونگ از طریق شرکت های خصوصی گلدیران و سام سرویس توانسته اند به تولید محصولات خود در کشورمان روی آورده و خدمات پس از فروش بهتری را ارائه دهند. به نظر من شاید کره ای ها بیشتر مایل باشند با شرکتی مانند کرمان خودرو که سابقه همکاری با آنان را نیز دارد وارد همکاری شوند تا از طریق شبکه خدمات پس از فروش این شرکت وارد همکاری با این شرکت شود.

چینی ها در این میان چه نقشی را می توانند ایفا کنند؟

در رابطه با صنعت خودرو چین و حضور آنها در بازار خودرو ایران باید با احتیاط بیشتری سخن گفت. در حال حاضر تمام خودروسازان فعال در ایران آلوده به چین شده اند و شرکتی به مانند ایران خودرو اعلام کرده که قصد دارد 5 درصد محصولات خود را به تولید خودروهای چینی اختصاص دهد. طبیعی است چینی ها طوری برنامه ریزی کرده اند که در بازار خودرو ایران بمانند و این کار را خواهند کرد. درست است که در دوره تحریم ها محصولات به روز و با کیفیت خود را به ما نمی دادند و برخی محصولات خودر را با قیمت بالا در بازار ایران عرضه می کردند اما در پساتحریم به تغییر رویه روی آورند و سعی کردند با کاهش قیمت های چشمگیر فضا را به سمتی ببرند که رغبت مشتریان ایرانی به خرید خودروهای چینی را افزایش دهند. به نظر می رسد با توجه به ورود خودروهای اروپایی به ایران چینی ها جنگ قیمتی به راه خواهند انداخت تا بتوانند در بازار 50 تا 70 میلیون تومانی به رقابت با خودروهای اروپایی بپردازند. در حال حاضر دیده می شود برخی از خودروسازان بزرگ دنیا قصد دارند با تاسیس نمایندگی های مجاز خود، خودروهایی را وارد بازار ایران کنند که زیر 100 میلیون قیمت داشته و قابل رقابت با انواع خودروهای چینی است. در این میان خودروسازان چینی یا با ارائه تخفیف های چشمگیر و شکستن قیمت ها جایگاه خود را در بازار حفظ خواهند کرد یا اینکه تسهیلات فروش را برای مشتریان جذاب می کنند که آنها با پیش پرداخت های کم بتوانند اقدام به خرید خودرو کنند. از سویی دیگر راز مفقیت چین رد بازار خودرو ایران به خدمات پس از فروش آن بستگی دارد و اگر خودروسازان این کشور سطح خدمات را بالا ببرند طبیعتا خواهند توانست مشتریان بیشتری را جلب محصولات خود کنند.

به نظر شما با توجه به نگاه به شرقی که در صنعت خودرو ایران شکل گرفته سرنوشت خودروهای اروپایی به چه شکل خواهد بود؟

شواهد و قرائن حاکی از آن است که دو خودروساز فرانسوی رنو و پژو قصد گسترش همکاری خود با ایران خودرو و سایپا را دارند. اگر قراردادهای آنها اجرایی شود طبیعتا بازار خودروهای زیر 50 میلیونی را در اختیار خود خواهند گرفت تا با توجه به محصولاتی که عرضه می کنند قادر باشند در بازار ایران سهم خودر را حفظ کرده و حتی افزایش دهند. من بعید می دانم که با توجه به ورود خودروسازان اروپایی چینی ها بتوانند بیش از 10 درصد بازار را از آن خود کنند چرا که مردم ایران ذاتا خودروهای با کیفیت اروپایی را بیشتر از خودروهای چینی می پسندند. اگر شما به تجربه ال90 نگاه کنید به خوبی ملاحظه خواهید کرد که مردم ایران رضایتی نسبی از این خودرو دارند و با چنین پیش زمینه ای اگر رنو محصولات جدیدی را وارد بازار ایران کند مردم از آن استقبال خواهند کرد. پر واضح است که چینی ها در این میان نمی توانند رقابت پایاپایی با اروپایی ها داشته باشند مگر آنکه اقدام به کاهش شدی قیمت های خود کرده و سطح خدمات پس از فروششان را بالا ببرند. تا آنچا که بنده اطلاع دارم در قراردادهای جدیدی که با خودروسازان اروپایی بسته می شود، یکی از شرایط مهم این است که آنها بپذیرند که 40 درصد محصولی که در ایران به تواید می رسد را از طریق قطعه سازان داخلی تامین کنند و داخلی سازی آن را به 80 درص نیز برسانند. از سویی دیگر 30 درصد محصولات تولید شده در بازارهای جهانی عرضه شود که در این صورت می توان گفت صنعت خودرو ایران می تواند به رشد و شکوفایی دست یابد. اما در میان خودروسازان شرقی به ویژه چینی ها چنین استراتژی دیده نمی شود و آنها ظظاهرا برنامه ای برای داخلی سازی و صادرات محصولات شان ندارند و بیشتر در پی آنند که چند ده هزار خودرو را سالانه در بازار خودرو ایران به فروش برسانند رقابت ریشه داری با خودروسازان اروپایی نداشته باشند.